Hoe reflectief luisteren teamgesprekken verdiept
In mijn werk als organisatieadviseur zit ik regelmatig samen met teams waar veel wordt gezegd, maar lang niet alles van elkaar wordt gehoord. Mensen praten langs elkaar heen of zelfs door elkaar heen. Steeds weer keren dezelfde argumenten terug, terwijl je aan alles voelt: de kern blijft onuitgesproken.
Ik herken dat ook uit mijn vrijwillige werk bij 113 in de hulplijn, wanneer mensen overweldigd zijn door alles wat er speelt. Daar ervaar ik telkens opnieuw de kracht van luisteren, juist in de stilte, juist in de spanning. Niet door in te vullen of te overtuigen, maar door actief ruimte te maken voor wat gezegd wíl worden. Wel vragen, niet overvragen.
Eén vraag die een gesprek kan kantelen
In teamgesprekken waar men om de kern heen draait en blijft hangen in aanklagen en wijzen, stelde ik vaak één vraag:
“Wat is voor jou nu het belangrijkste dat gehoord moet worden?”
Vaak valt er dan een stilte, en precies in die stilte zit de uitnodiging: neem je plek, spreek uit wat voor jou belangrijk is. Ik erken de autonomie van de mensen in de groep: zij bepalen dan wat er echt toe doet.
In Motiverende Gespreksvoering (MGV) noemen we dit ook wel de kampioensvraag: Wat is er, met alles wat er speelt in het team, voor jou nu het zwaarst of moeilijkst?
De antwoorden die dan komen nodigen uit een laag dieper te kijken. Van "het is hier altijd zo druk" naar "ik twijfel of ik al mijn werk wel goed genoeg kan doen op deze manier". Met de kwaliteit van je vragen bepaal ik als adviseur de kwaliteit van de gesprekken.
Wat vindt de ander belangrijk?
Zonder een kampioensvraag loop je als begeleider het risico zelf te bepalen wat belangrijk is voor de groep. De kans is groot dat je dan vooral reageert op wat jóu raakt. Het gesprek wordt dan meer van jou dan van het team.
Juist door vragen te stellen die de ander uitnodigen, blijft eigenaarschap daar waar het hoort.
De kracht van reflectief luisteren
Ik merk het ook bij mezelf nog wel: dan wacht ik vooral tot ik mijn idee kan delen. Maar dan luister ik niet meer écht. Alleen streng tegen mezelf zeggen “ik moet luisteren” helpt niet. Ik heb meer nodig om me hierin te leiden en reflectief luisteren geeft mij dan houvast. Het bestaat uit drie stappen:
- Horen – luister naar woorden, intonatie, en juist ook naar wat níet wordt gezegd.
- Begrijpen – voel welke betekenis of emotie erachter zou kunnen liggen.
- Teruggeven – leg in je eigen woorden terug wat je hoorde, zonder oordeel.
Bijvoorbeeld:
- “Je bent vooral teleurgesteld omdat je bijdrage niet is meegenomen in de eindpresentatie.”
- “Je voelt je niet gezien in alle energie die je hierin hebt gestoken.”
Dat teruggeven doet iets. Mensen voelen zich gezien en gehoord. Het gesprek wordt niet alleen helderder, maar vaak ook lichter. En als begeleider ervaar ik zelf ook: mijn intentie is zuiver luisteren, niet analyseren of oplossen. Mijzelf verplaatsen in de ander.
Minder invullen, meer ruimte geven
Als adviseur of manager kun je het gevoel meedragen dat jij degene bent die met de antwoorden moet komen. Je bent dan geneigd snel verbanden te leggen en al te zien waar beweging mogelijk is.
Maar ik merk dat hoe meer ik mijn interpretatie op de achtergrond zet, hoe meer ruimte er ontstaat. Als ik invul, gaat de deur dicht: “Laat maar, die begrijpt me ook al niet.”
De kracht zit in reflecties en vragen. Daarmee nodig ik de ander uit om zélf tot de kern te komen. En dát heeft veel meer effect, omdat het van henzelf is. Vanuit die eigen woorden kan energie gaan stromen naar de beweging en verandering.
Een kleine uitdaging
Wil je dit zelf eens uitproberen?
In je volgende gesprek, overleg of ontmoeting:
- Stel drie open vragen zonder oordeel.
- Onderbreek niet, ook niet als je het antwoord al denkt te weten.
- Vat één keer samen wat je hoorde.
Neem waar wat er gebeurt, bij de ander en bij jezelf. Kwam er meer naar boven dan je dacht? Was het antwoord anders dan je verwachtte?
Precies dát is waar dan de echte verandering is begonnen, in jullie contact is er iets in beweging gekomen.
